Czerwony rower

Antonina Kozłowska

Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2012

projekt okładki Katarzyna Bućko

Bardzo lubiłam czytywać bloga książkowego Młoda pisarka czyta Antoniny Kozłowskiej i żałuję, że autorka zawiesiła go kilka miesięcy temu. Pozostaje mi mieć nadzieję, że jednak podejmie pisanie go. A póki co, przeczytałam jej książkę. Tak wyszło, że dopiero teraz, choć dawno już się do tego przymierzałam. Miałam nadzieję graniczącą z pewnością, że skoro tak lubię jej blogowe wpisy, to tym bardziej polubię książki. Ze smutkiem muszę jednak powiedzieć, że Czerwony rower pod pewnymi względami mnie zawiódł.

Temat powieści jest dość interesujący, nie wyeksploatowany jeszcze, choć początkowo może wydawać się, że nie znajdziemy tu nic nowego. Oto w połowie lat osiemdziesiątych między czterema dziewczynami zawiązuje się szkolna przyjaźń. Beata, Karolina, Gośka i Aneta mieszkają na jednym z podwarszawskich osiedli, chodzą do jednej klasy i choć są od siebie tak różne, jak to tylko możliwe, to trzymają się razem, tworząc najbardziej podziwianą w szkole paczkę przyjaciółek. Po dziewiętnastu latach Beata, Karolina i Gośka nadal się przyjaźnią, tylko Anety z nimi nie ma. A może to, co jest między nimi trzema, to wcale nie przyjaźń, tylko wielka wspólna tajemnica – przyczyna tego, co w ósmej klasie stało się z Anetą. Gdy po latach pojawia się niebezpieczeństwo, że tajemnica się wyda, wszystkie trzy razem i każda z osobna powracają we wspomnieniach do wydarzeń z dawnych czasów. Wnioski z tej reminiscencji okażą się zaskakujące i dla nich i dla czytelnika.

Czerwony rower to nie słodka opowiastka ku pokrzepieniu serc, o psiapsiółkach od zawsze, co to wspierają się dzielnie przez całe życie i razem stawiają czoła przeciwnościom dorosłego życia., ale powieść o istocie dziewczyńskich przyjaźni, o powodach, dla jakich zostają nawiązane. Czy są prawdziwe, bezwarunkowe, czy to może tylko na zimno albo podświadomie skalkulowane koalicje ukierunkowane na osiągnięcie akceptacji rówieśników. Historia powieściowych bohaterek to coś więcej niż tylko fajne czytadło. To książka, która może skłonić do zrobienia rachunku sumienia po latach, czym były nasze szkolne przyjaźnie.

Interesująco zbudowane, różnorodne są postacie każdej z czterech bohaterek. Beata przykrywająca kompleks nieślubnego dziecka bezwzględnością i pewnością siebie, będąca niemal jej przeciwieństwem Karolina, niepewna i jak Zelig przystosowująca się do otoczenia, rodzinna i pełna wewnętrznego ciepła Gośka oraz wrażliwa, trochę wyobcowana i „inna” Aneta prezentują niepełną, ale w miarę reprezentatywną grupę nastolatek. To jedna z mocnych stron powieści.

Niestety, książka ma też swoje wady. Jedną z nich jest proporcja między dwoma dość odległymi od siebie światami: światem nastolatek z podstawówki a dojrzałych, trzydziestokilkuletnich kobiet. Jak na powieść dla dorosłych, za jaką uchodzi Czerwony rower, sporo miejsca zajmują w niej rozdziały z okresu szkolnego bohaterek. Sporo o dylematach, jakie towarzyszą wkraczaniu nastolatek dorosłość, pierwszych miłościach, konsekwencjach błędów młodości, buncie przeciw rodzicom i staraniach o uznanie grupy rówieśniczej kosztem autorytetu rodziców. Stąd wrażenie, że mam do czynienia z powieścią dla młodzieży, bo dla dorosłych już za późno, aby mogli coś zrobić z ewentualną nauką, jaką można by wynieść z lektury tych fragmentów.

Starsze czytelniczki, rówieśnice powieściowych bohaterek maja okazję powspominać, jak to się dorastało w końcówce Peerelu. Ale tu właśnie wychodzi druga wada książki. Obraz lat osiemdziesiątych wypadł banalnie niestety. Nowobogaccy w dresach, lepsze ciuchy tylko z pewexu, lody w wafelku. Nie wiem, ile autorka ma lat, nie wiem, czy sama pamięta tamte czasy, ale niemal wszystko, co opisuje, choć prawdziwe, to tak stereotypowe, jak makieta wielokrotnego użytku. Dla przeciwwagi mogę tutaj przywołać powieści kryminalne Ryszarda Ćwirleja z akcją osadzoną w tych samych czasach, ale jakże inaczej oddanych. Ćwirlej przenosi czytelnika o trzydzieści lat w przeszłość. Kozłowskiej wyprawa w czasie nie wyszła.

Lubię i cenię Antoninę Kozłowską za jej wpisy na blogu i pewnie dlatego sporo oczekiwałam od Czerwonego roweru. Moim zdaniem było ją stać na wiele więcej. Wykorzystała wprawdzie potencjał, jaki tkwił w temacie o przyjaźni między dziewczynami, ale jednocześnie zbyt go rozmyła, głównie za przyczyną umiejscowienia środka ciężkości za bardzo pośrodku między tym, co może zainteresować nastolatki i dorosłych. Z tego materiału, po uzupełnieniu, wypełnieniu treściami odpowiednimi do wieku czytelniczek, z dobrym skutkiem mogła zrobić dwie odrębne książki, każdą dla innej grupy wiekowej. A tak to rodzi się pytanie, do kogo adresowana jest powieść. Może nadawałaby się do wspólnego czytania przez matki i nastoletnie córki, jednak w wieku lat nastu nie czytuje się już książek razem z rodzicami, więc i ten target odpada. Tak czy inaczej w przyszłości planuję sprawdzić, jak poszło jej z innymi powieściami.

 *

Post zgłoszony do wyzwań: 

Polacy nie gęsi II

Grunt to okładka