Zachowaj spokój

Harlan Coben

Wydawnictwo ALBATROS, Warszawa 2009 (wydanie II)

447 stron

Coraz częściej po przeczytaniu książki sensacyjnej, kryminalnej mam uczucie, że „to już było”, jeśli chodzi o samą intrygę, o wątek zbrodni. Trudno dziś autorom wymyślić coś świeżego, niebanalnego, bo kryminałów napisano i wydano na tony, a zbrodniczych wariantów jest w końcu jakaś tam skończona ilość, a więc każda łamigłówka mniej lub bardziej wpisze się w jeden z wcześniej (czasami nawet wielokrotnie) opisanych schematów. Dziś już nie zaskoczy i nie zadziwi się czytelnika nawet tym, że na końcu narrator albo detektyw, albo nawet ofiara (jeśli jest więcej niż jeden trup) okaże się zbrodniarzem. Kołacze mi się nawet w pamięci jakiś dziwoląg, w którym na końcu w ogóle nie wykryto sprawcy, ale ten chwyt jest raczej mało popularny; w końcu nie po to czytamy czterysta stron, żeby na końcu nie dowiedzieć się, kto zabił.  

A skoro nie sposób wymyślić nic oryginalnego w warstwie kryminalnej, autorzy idą (często z bardzo dobrym skutkiem) w serwowanie nam coraz to innej otoczki wątku sensacyjnego, do tego stopnia, że czasem nie sposób jednoznacznie zaklasyfikować powieść do konkretnego (sensacyjnego czy obyczajowego) gatunku. W tej dziedzinie wciąż jeszcze jest pole do popisu dla tych, co mają ambicję wymyślenia czegoś nowego, choć i tutaj zaczyna się już powielanie niektórych, bardziej „chodliwych klimatów”, weźmy choćby kryminały skandynawskie albo w scenerii retro. 

 

Z Zachowaj spokój Cobena jest tak, że albo rzeczywiście autor wymyślił otoczkę (raczej motyw przewodni niż tło), jakiej dotychczas nie było, albo po prostu ja na nic podobnego dotąd nie trafiłam. 
 

Ogólnie książka okazała się niezła, świetnie się czytała, wciągała, że nie sposób odłożyć do jutra i zarwałam noc. A efekt był taki, że choć czytałam ją raptem trzy-cztery tygodnie temu, to gdy zabrałam się do pisania tej notki, nie od razu pamiętałam, kto kogo zabił i dlaczego. Intryga, jak intryga: jest kilka zabójstw rozłożonych równomiernie na całą powieść, które w finale znajdują bardziej lub mniej logiczne wyjaśnienie i wszystkie wątki układają się w jakąś tam w miarę sensowną całość.

Tym natomiast, co odróżnia Zachowaj spokój od innych tego typu powieści i od razu wróciło mi jako wspomnienie po książce, okazały się różnego typu relacje między rodzicem a dzieckiem. O ile w większości kryminałów dzieci, zwłaszcza małoletnie, mogą zaistnieć tylko wtedy, gdy mają jakąś ważną rolę do odegrania, o tyle tutaj potomstwo pojawia się na każdym kroku, na każdej stronie, w rolach pierwszo-, drugo- i trzecioplanowych. Uczucia rodzicielskie o różnym stopniu rozwoju mają tu znaczenie zarówno podstawowe, jak i epizodyczne. Są rodzice rozdzierani wątpliwościami, czy w porządku jest założenie programu szpiegowskiego w komputerze  syna nastolatka, który nagle zaczął się dziwnie zachowywać. Są tacy, którzy muszą uporać się z faktem, że ich spokojne i nie sprawiające żadnych problemów dziecko z nieznanych przyczyn popełniło samobójstwo. Jest samotny ojciec, opuszczony przez żonę, gdy córka miała kilka latek i ojciec wykorzystujący swoje stanowisko dla ochronienia syna. Jest kobieta, która ukrywa przed mężem, że to nie on jest ojcem ukochanego synka. Są i kilkuletnie dzieci i takie zupełnie już dorosłe, a z pojawieniem się na kartach książki każdego z nich związany jest mniejszy lub większy, mniej lub bardziej roztrząsany problem.

Jeśli miałabym wskazać na najbardziej istotną cechę tej powieści, to powiedziałabym, że książka jest o tym, co rodzice zdolni są zrobić dla swoich dzieci. A czytelnik, który zechciałby bardziej jeszcze wniknąć w ten temat, głębiej analizować to, co „autor miał na myśli”, dopatrzyłby się być może również wskazówek, które z rodzicielskich poczynań są słuszne, a które błędne. I choć ja niespecjalnie zaangażowałam się w zgłębianie problematyki sukcesów albo błędów wychowawczych, to muszę przyznać, że jest to w miarę oryginalny pomysł na powieść, wyróżniający się na tle tak popularnych obecnie skandynawskich klimatów albo samotniczo-pijackich rozterek detektywów/głównych bohaterów. I to jest moim zdaniem największy plus tej książki.