Listonosz

Charles Bukowski

Oficyna Literacka Noir sur Blanc Sp. z o.o., Warszawa 2011

214 stron

Trafiłam ostatnio na artykuł o Bukowskim: że choć tworzył pół wieku temu i dawno już nie żyje, to jego utwory i styl życia nadal inspirują współczesnych artystów, bo taki wyrazisty, dosadny, niepokorny, nie dający się zaklasyfikować. Podobno większość tego, co opisał, wydarzyło mu się naprawdę. Nic więc chyba dziwnego, że po takich hasłach bardzo byłam ciekawa jego prozy (bo z poezją ogólnie jakoś nigdy nie było mi po drodze). Zaczęłam od jego pierwszej powieści – Listonosza, i to chyba nie było zbyt fortunne. Później już, gdy sprawdziłam tu i ówdzie wpisy czytelników, doszłam do wniosku, że inne bardziej by mi się spodobały. 

 

Czyniąc narratorem Listonosza Hanka Chinaskiego, pijaka i kobieciarza, autor opowiada kawał swojego życia z czasów, kiedy to pracował dla Urzędu Pocztowego w LA, najpierw jako doręczyciel, a później, po przerwie, jako urzędnik pocztowy przy sortowaniu przesyłek. Na okładce wydawca napisał:

„Choć szczerze nienawidził tej pracy, trzymał się jej, jak żadnej innej potem, przez wiele lat. Ta mieszanka niechęci i fascynacji zaowocowała książką pełną pasji, przypominającą reportaż. Z właściwym sobie dystansem i cierpkim humorem Bukowski - krytyczny obserwator rzeczywistości - przygląda się funkcjonowaniu instytucji poczty i panującym w niej stosunkom, z wrażliwością reagując na ludzką krzywdę”¹.

Wszystko niby się zgadza, ale...

Może kiedyś relacja Bukowskiego faktycznie była odbierana, jako odkrywcza, niepokorna, pokazująca anomalie, bzdury i chore zależności w stosunkach panujących u wielkich, zatrudniających tysiące pracowników instytucjach czy korporacjach. Dziś ten opis już nie szokuje, nie ujawnia nonsensowności takich systemów, bo to przestało już być jakąkolwiek tajemnicą. Wprawdzie nadal jeszcze wygląda karykaturalnie, a rozdział V - korespondencja Departamentu Poczty dotycząca naruszeń przez Chinaskiego obowiązków i konsekwencji, jakie mogą z tego płynąć, jest po prostu kuriozalna. Jednak myślę, że na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych musiało to być odbierane dużo mocniej i rzeczywiście mieć posmak świeżości, takiego innego i naprawdę niepokornego spojrzenia na szacowną (z pozoru) instytucję oraz stosowany w niej, nowy chyba wtedy jeszcze, sposób zarządzania personelem. Jednak przez pół wieku, które minęło od napisania książki, wiemy już chyba o tym wszystko i dlatego niespecjalnie może nas to dziwić albo śmieszyć.

Dużo ciekawsze były dla mnie opisy zachowań i sposobu myślenia Hanka Chinaskiego i ludzi ze środowiska, w którym się obracał po pracy. Żył właściwie na marginesie społeczeństwa i takie też miał towarzystwo – pijaków myślących tylko o dniu dzisiejszym, bez planów i perspektyw na przyszłość. Nie sądzę, aby zamiarem autora było krytyczne ukazanie tej strony życia Chinaskiego (a więc i swojej), ale ja to właśnie najwyraźniej widziałam w jego powieści. Te pozerskie teksty, rozmowy o niczym, te nędzne "satysfakcyjki" pijaczyny, gdy udało mu się dowalić jakiemuś ważniakowi, co patrzy na niego z pogardą. Na zasadzie „ale mu powiedziałem”. O tyle żałosne, że „ważniak” chyba tylko w wyobraźni Chinaskiego przejął się jego butą i stawianiem się, bo czy ktoś przejmuje się opinią człowieka, którego uważa za gorszego, dużo gorszego od siebie?  To właśnie owe próby podbudowywania godności własnej przez człowieka, któremu społeczeństwo odmawia szacunku, wydały mi się w Listonoszu bardzo prawdziwe i wciąż aktualne. I w sumie smutne, a przecież w większości opinii czytelnicy pisali o tym, jaka ta książka jest zabawna. Mnie nie rozbawiła, bo to pokaz, jak żałosna jest cena takiej „wolności” od podporządkowania się ogólnie obowiązującym normom. Łatwo jest pójść w tę stronę, ale wrócić, gdy dotarło się niemal na dno – prawie niemożliwe. Bukowskiemu udało się osiągnąć sławę i wzbudzać zachwyt wielbicieli jego talentu, mimo, że wybrał takie życie, jakie prowadził, ale jego bohaterowi Hankowi i większości jemu podobnych – nie. Według mnie – wątpliwy wzór do naśladowania.

Spodziewałam się wprawdzie po tej książce więcej, ale i tak uważam, że godna jest polecenia właśnie ze względu na ową prawdę, jaka płynie z niej o wolności i swobodzie człowieka pozornie niezależnego, nie przejmującego się nikim i niczym, pędzącego żywot „wolnego ptaka”. 

A że to debiutancka powieść Bukowskiego, to liczę, że każda kolejna będzie lepsza, a więc chyba rzeczywiście wciąż warto go czytywać, chyba jego twórczość się nie zestarzała, może tylko punkt ciężkości przeniósł się na inne problemy, niż te, które były najbardziej warte uwagi pół wieku temu.

1Z okładki